Cơ chế tác dụng của đan sâm trên tim mạch - liệu bạn đã biết?
Ngày: 05/06/2021 lúc 23:41PM
Đan sâm là vị thuốc phổ biến trong y học cổ truyền Trung Quốc. Nó được sử dụng đơn lẻ hay kết hợp với nhiều vị thuốc khác trong điều trị nhiều bệnh khác nhau như: Khối u ác tính, rối loạn chuyển hóa, bệnh phổi, và đặc biệt là bệnh tim mạch. Vậy, hiệu quả lâm sàng của đan sâm có thực sự “như lời đồn”?
Trong bài viết ngày hôm nay, chúng ta cùng tìm hiểu cơ chế tạo nên tác dụng của đan sâm - những tác dụng đã được chứng minh từ các nghiên cứu trên toàn thế giới.
Giới thiệu
Đan sâm (tên khoa học: Salvia miltiorrhiza) hay còn có tên khác là huyết sâm, xích sâm, huyết căn, cứu thảo, xôn đỏ. Loài cây được ứng dụng nhiều trong y học phương đông, đặc biệt là phần rễ của nó. Đan sâm được sử dụng để chiết xuất nhiều hoạt chất, nổi bật là Tanshinone IIA (còn được chiết xuất dưới dạng natri tanshinone IIA sulfonate) và Salvianolate - hai chất đã được chứng minh với các tác dụng dược lý rõ rệt. Vậy đó là những tác dụng gì?
1, Chống oxy hóa
Gốc tự do có oxy (ROS) là những tác nhân hàng đầu gây nên những tổn thương không phục hồi đối với ADN, màng tế bào và cấu trúc tế bào bằng cách oxy hóa protein, lipid và acid nucleic. Hoạt chất Salvianolate có khả năng ức chế ROS, từ đó tăng khả năng chống oxy hóa của cơ tim, bảo vệ cơ tim khỏi những tác động bất lợi. Nó còn cải thiện quá trình tái tạo vi mạch bằng cách ức chế oxidative stress (hiện tượng mất cân bằng giữa sự hình thành các gốc tự do có oxy và cơ chế chống lại các gốc tự do của cơ thể) cũng như quá trình apoptosis (quá trình chết tế bào theo chu trình).
Không chỉ có Salvianolate, STS cũng hoạt động như một chất chống oxy hóa, làm ức chế hiện tượng suy cơ quan do sốc xuất huyết một cách hiệu quả.
2, Chống đông máu
Trong điều kiện sinh lý, hệ thống đông máu và chống đông hạn chế lẫn nhau tạo nên trạng thái cân bằng động. Trong tình trạng bệnh lý, bất cứ yếu tố nào tác động đến hệ thống cân bằng động đều có thể gây chảy máu hoặc huyết khối. Có bằng chứng cho thấy có tác dụng đáng kể trong chống đông máu lan tỏa do lipopolysaccharide ở thỏ. Mặt khác, nó cũng ức chế kết tập tiểu cầu bằng một loạt các phản ứng acetyl hóa và ức chế phosphoryl hóa.
3, Tác dụng chống viêm
Xơ vữa động mạch là một bệnh viêm mãn tính của thành động mạch, được đặc trưng bởi sự tích tụ lipid trong thành động mạch, gây rối loạn khả năng lưu thông máu của động mạch. Đối với tình trạng bệnh lý này, viêm là hiện tượng chiếm ưu thế. Do đó, việc chống viêm có ý nghĩa to lớn trong điều trị xơ vữa động mạch.
Trong một nghiên cứu tiền lâm sàng về tác dụng của các hoạt chất trong đan sâm, STS đã cho thấy khả năng ức chế TNF-alpha và Interleukin-6 (là những chất truyền thông tin và đáp ứng với phản ứng viêm trong cơ thể) ở chuột bị xơ vữa động mạch. Không chỉ có vậy, nồng độ Interleukin-6 và CRP (một loại protein do gan sản xuất để đáp ứng với tình trạng viêm) trong huyết thanh đã giảm dưới tác dụng của Salvianolate, với mức độ giảm phụ thuộc vào liều.
4, Làm hạ huyết áp
Tăng huyết áp là tình trạng phức tạp liên quan đến nhiều hệ cơ quan, và là một trong những bệnh không lây nhiễm phổ biến nhất trên thế giới, với tỷ lệ mắc ngày càng tăng ở các nước phát triển. Tăng huyết áp còn được gọi là “kẻ giết người thầm lặng” do bệnh nhân không hề biết mình bị tăng huyết áp trước khi khởi phát. Biến chứng của bệnh lý này cũng rất nghiêm trọng, chẳng hạn như đau tim, suy thận, phì động mạch và đột quỵ.
Trong một thử nghiệm lâm sàng, mù đôi, có đối chứng với giả dược, 55 bệnh nhân tăng huyết áp từ nhẹ đến trung bình được chia ngẫu nhiên thành 2 nhóm. Một nhóm sử dụng viên nang chứa sản phẩm bào chế từ đan sâm (n=30), nhóm còn lại sử dụng giả dược (n=25) trong 12 tuần. Kết quả cho thấy viên nang chứa sản phẩm từ đan sâm có tác dụng làm giảm huyết áp tâm thu và nhịp mạch. Người ta cũng thấy rằng có sự dung nạp tốt ở những bệnh nhân cao huyết áp, và không có sự khác biệt liên quan đến tác dụng phụ giữa 2 nhóm.
5, Điều trị tăng lipid máu
Tăng lipid máu là một bệnh thường gặp do chuyển hóa lipid máu bất thường, được coi là một yếu tố độc lập gây nguy cơ cao đối với các bệnh tim mạch và mạch máu não do xơ vữa động mạch. Bệnh lý này là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa các yếu tố di truyền và môi trường, và có thể được điều trị bằng cách thay đổi chế độ ăn và các loại thuốc điều hòa chuyển hóa lipid thông qua nhiều cơ chế.
Trong một nghiên cứu lâm sàng, ngẫu nhiên có đối chứng, 81 bệnh nhân tăng lipid máu có hội chứng đờm và ứ máu đã được chia làm 2 nhóm: Nhóm thứ nhất dùng hoạt chất được chiết từ cây đan sâm (n = 40), nhóm thứ 2 sử dụng simvastatin (n = 41) trong 3 tháng. Kết quả cho thấy, hoạt chất được chiết xuất từ đan sâm có tác dụng hiệu quả trong việc giảm mức lipid trong máu mà không làm suy giảm chức năng gan, và chức năng bảo vệ gan của nó có thể liên quan đến vai trò của hoạt chất này trong việc cải thiện chất chống oxy hóa và giảm viêm.
Kết luận
Các hoạt chất có trong đan sâm đã được chứng minh mang đến nhiều tác dụng trong điều trị các vấn đề tim mạch. Do đó, hi vọng rằng việc đưa các sản phẩm bào chế từ đan sâm sẽ được ứng dụng trong điều trị các bệnh tim mạch ở một tương lai không xa.
Tài liệu tham khảo từ các nghiên cứu trên thế giới:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6626924/#B24
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28862654/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23524570/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25318872/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28970012/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22983394/